EBSO Uluslararası İlişkiler Şefliği
UKRAYNA
UKRAYNA ÜLKE PROFİLİ
A. Genel Bilgiler (2013)
|
Resmi Adı
|
: Ukrayna Cumhuriyeti
|
|
Yönetim
Biçimi
|
:
Başkanlık tipi Cumhuriyet
|
|
Resmi
Dili
|
:
Ukraynaca
|
|
Başkenti
|
:
Kiev
|
|
Yüzölçümü
|
:
603.700 km2
|
|
Nüfusu
|
:
45.553.000
|
|
Para
Birimi
|
:
Hrivna (UAH)
|
|
Para
Birimi Paritesi
|
:
1 Dolar= 8,4 UAH; 1 TL = 3,72 UAH
|
Kaynak: T.C Kiev Büyükelçiliği Ticaret Ataşeliği
B.
Temel Ekonomik Göstergeler (2013 tahmini)
|
GSYİH
|
: 174
milyar $
|
|
Kişi Başına Milli Gelir
|
: 3.815
USD
|
|
GSYİH Büyüme Oranı
|
: % 0,2
|
|
Enflasyon Oranı
|
: %0,6
|
|
İşgücü Oranı
|
: 20,4
milyon
|
|
İşsizlik Oranı
|
: %7,5
|
|
İhracat
|
: 68,8
milyar $
|
|
İthalat
|
: 84,6
milyar $
|
Kaynak: T.C Kiev Büyükelçiliği Ticaret Ataşeliği ve Trademap
C.
Dış Ticaret Verileri
- İhracatında Başlıca Ülkeler (1.000 $)
|
ÜLKE İSMİ
|
2012
|
2011
|
2010
|
|
RUSYA FEDERASYONU
|
17.631.749
|
19.820.025
|
13.431.881
|
|
TÜRKİYE
|
4.394.199
|
4.812.060
|
3.832.744
|
|
MISIR
|
2.898.299
|
1.335.651
|
1.327.994
|
|
POLONYA
|
2.576.195
|
2.794.085
|
1.787.225
|
|
İTALYA
|
2.480.017
|
3.039.541
|
2.412.348
|
|
KAZAKİSTAN
|
2.459.251
|
1.858.252
|
1.300.505
|
|
HİNDİSTAN
|
2.290.932
|
2.265.303
|
1.426.117
|
|
BEYAZ RUSYA
|
2.251.118
|
1.922.514
|
1.899.198
|
Kaynak:
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
- İthalatında Başlıca Ülkeler (1.000 $)
|
ÜLKE İSMİ
|
2012
|
2011
|
2010
|
|
RUSYA FEDERASYONU
|
27.418.296
|
29.132.019
|
22.198.006
|
|
ÇİN HALK CUMHURİYETİ
|
7.899.639
|
6.267.973
|
4.700.394
|
|
ALMANYA
|
6.807.143
|
6.865.659
|
4.603.082
|
|
BEYAZ RUSYA
|
5.068.567
|
4.211.751
|
2.567.589
|
|
POLONYA
|
3.567.096
|
3.183.347
|
2.788.810
|
|
ABD
|
2.905.214
|
2.591.169
|
1.766.758
|
|
İTALYA
|
2.234.550
|
2.005.760
|
1.390.272
|
|
TÜRKİYE
|
1.829.206
|
1.729.760
|
1.260.423
|
|
FRANSA
|
1.664.414
|
1.501.459
|
1.106.658
|
Kaynak:
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
- İhracatında Başlıca Ürünler (1.000 $ - 2012)
|
GTİP
|
MALIN ADI
|
İHRACAT
|
Geçen yıla
göre değişim (%)
|
Toplam
içindeki payı (%)
|
|
72
|
Demir ve çelik
|
15.340.427
|
83,1
|
22,3
|
|
10
|
Hububat
|
6.999.871
|
193,5
|
10,2
|
|
15
|
Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların parçalanma
ürünleri, hazır yemeklik katı yağlar
|
4.211.457
|
124
|
6,1
|
|
86
|
Demiryolu ve benzeri hatlara ait taşıtlar ve malzemeler ve bunların
parçaları
|
4.107.183
|
107,9
|
6
|
|
84
|
Nükleer reaktörler, kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler
|
3.794.820
|
106,3
|
5,5
|
|
27
|
Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen
ürünler; bitümenli maddeler; mineral mumlar
|
3.639.741
|
64
|
5,3
|
|
26
|
Metal cevherleri, cüruf ve kül
|
3.306.148
|
84,4
|
4,8
|
|
85
|
Elektrikli makina ve cihazlar
|
3.231.850
|
101,3
|
4,7
|
|
73
|
Demir veya çelikten eşya
|
2.837.164
|
99,7
|
4,1
|
Kaynak:
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
- İthalatında Başlıca Ürünler (1.000 $) – 2012
|
GTİP
|
MALIN ADI
|
İTHALAT
|
Geçen yıla
göre değişim (%)
|
Toplam
içindeki payı (%)
|
|
27
|
Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen
ürünler; bitümenli maddeler; mineral mumlar
|
26.192.813
|
91,6
|
31
|
|
84
|
Nükleer reaktörler, kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler
|
7.226.912
|
101,6
|
9
|
|
85
|
Elektrikli makina ve cihazlar
|
5.951.761
|
104,7
|
7
|
|
87
|
Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer
kara taşıtları; bunların aksam, parça ve aksesuarı
|
5.948.616
|
109,3
|
7
|
|
39
|
Plastikler ve mamulleri
|
3.413.971
|
100,0
|
4
|
|
30
|
Eczacılık ürünleri
|
3.307.942
|
114,9
|
4
|
|
72
|
Demir ve çelik
|
2.299.277
|
82,8
|
3
|
|
48
|
Kağıt ve karton; kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya
|
1.575.419
|
99,5
|
2
|
Kaynak: Kiev Ticaret Müşavirliği
D. Türkiye – Ukrayna Ticari İlişkileri
1.
Türkiye – Ukrayna Arasındaki Karşılıklı Ticaret Verileri (1.000
$)
|
Yıl
|
İhracat
|
İhracat
Değişim
|
İthalat
|
İthalat
Değişim
|
Hacim
|
Denge
|
|
2009
|
1.033.449
|
-52,80%
|
3.156.659
|
-48,30%
|
4.190.108
|
-2.123.211
|
|
2010
|
1.260.423
|
22,00%
|
3.832.744
|
21,40%
|
5.093.167
|
-2.572.321
|
|
2011
|
1.729.760
|
37,20%
|
4.812.060
|
25,60%
|
6.541.820
|
-3.082.300
|
|
2012
|
1.829.195
|
5,70%
|
4.394.200
|
-8,70%
|
6.223.395
|
-2.565.005
|
|
2013
|
1.997.723
|
9,20%
|
4.092.303
|
-6,90%
|
6.090.026
|
-2.094.580
|
Kaynak:
Türkiye İstatistik Kurumu
2.
Ürünler Bazında Türkiye’nin Ukrayna’ya İhracatı
|
GTİP
|
Ürün Adı
|
2012
İhracat
|
2013
İhracat
|
|
61
|
Örme giyim eşyası ve aksesuarı
|
84.825.962
|
190.282.502
|
|
8
|
Yenilen meyvalar ve yenilen sert
kabuklu meyvalar; turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları
|
150.127.705
|
161.108.285
|
|
87
|
Motorlu kara taşıtları, traktörler,
bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça,
aksesuarı
|
143.895.003
|
137.851.869
|
|
84
|
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar
ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları
|
105.944.560
|
117.320.856
|
|
39
|
Plastikler ve mamulleri
|
111.857.598
|
108.075.423
|
|
60
|
Örme eşya
|
70.810.497
|
105.672.274
|
|
85
|
Elektrikli makina ve cihazlar, ses
kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları; aksam-parça-aksesuarı
|
100.615.617
|
92.242.355
|
|
73
|
Demir veya çelikten eşya
|
82.837.178
|
80.396.630
|
|
62
|
Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı
|
65.015.968
|
75.982.567
|
|
72
|
Demir ve çelik
|
73.265.317
|
61.471.176
|
Kaynak:
Türkiye İstatistik Kurumu
3.
Ürünler Bazında Türkiye’nin Ukrayna’dan İthalatı
|
GTİP
|
Ürün Adı
|
2012
İthalat
|
2013
İthalat
|
|
72
|
Demir ve çelik
|
2.327.493.819
|
2.049.947.892
|
|
15
|
Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı
yağlar; yemeklik katı yağlar; hayvansal ve bitkisel mumlar
|
340.747.880
|
349.580.064
|
|
31
|
Gübreler
|
295.305.070
|
309.794.556
|
|
27
|
Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve
bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli maddeler; mineral
mumlar
|
297.667.443
|
262.520.165
|
|
26
|
Metal cevherleri, cüruf ve kül
|
111.222.376
|
255.083.378
|
|
10
|
Hububat
|
67.235.653
|
193.896.910
|
|
44
|
Ağaç ve ahşap eşya; odun kömürü
|
228.056.397
|
168.090.729
|
|
23
|
Gıda sanayiinin kalıntı ve
döküntüleri; hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler
|
132.958.012
|
139.063.055
|
|
12
|
Yağlı tohum ve meyvalar; muhtelif
tane, tohum ve meyvalar; sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler; saman ve
kaba yem
|
243.257.055
|
120.863.891
|
Kaynak:
Türkiye İstatistik Kurumu
4.
Türkiye ile Ukrayna Arasında İmzalanan Yürürlükteki Anlaşma
ve Protokoller
|
Anlaşma/Protokol
|
|
Ticari İlişkilerin Geliştirilmesine Dair Protokol
|
|
İş Konseyi Kurulmasına Dair Anlaşma
|
|
Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması
|
|
Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu
(Tarım Bakanlıkları arasında)
|
|
Enerji İşbirliği Anlaşması
|
|
Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması
|
|
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması
|
|
Karma Ekonomik Komisyonu I. Dönem Toplantısı
Protokolü
|
|
TSE ve Ukrayna Devlet Standardizasyon Metroloji ve
Belgelendirme Komitesi Arasında İşbirliği Anlaşması
|
|
Veterinerlik Alanında İşbirliği Anlaşması
|
|
Ticari Deniz Taşımacılığı Anlaşması
|
|
Hava Taşımacılığına İlişkin Protokol
|
|
Hava Taşımacılığı Anlaşması
|
|
Gümrük İşbirliği ve Karşılıklı İdari Yardıma
İlişkin Anlaşma
|
|
Gümrük Müsteşarlığı ile Ukrayna Devlet Gümrük
Komitesi arasında Protokol
|
|
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması
|
|
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması
|
|
20 milyon Dolar’lık Türk Eximbank Kredi Anlaşması
|
|
Türkiye-Ukrayna Ortak Bildirisi (Cumhurbaşkanları
arasında)
|
|
Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu II. Dönem
Toplantısı Protokolü
|
|
Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu III. Dönem
Toplantısı Protokolü
|
|
Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu IV. Dönem
Toplantısı Protokolü
|
|
Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu V. Dönem
Toplantısı Protokolü
|
|
Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VI. Dönem Toplantısı
Protokolü
|
|
Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VII. Dönem
Toplantısı Protokolü
|
|
Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VIII. Dönem
Toplantısı Protokolü
|
|
Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu IX. Dönem
Toplantısı Protokolü
|
|
Tren-Feri Hattı Anlaşması
|
|
Bitki Koruma ve Bitki Karantina Alanında İşbirliği
Anlaşması
|
|
Balıkçılık Sektöründe İşbirliğine Dair Anlaşma
|
|
Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VI. Dönem
Toplantısı Protokolü
|
Kaynak:
T.C. Kiev Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
5.
İzmir – Ukrayna Arasındaki Karşılıklı Ticaret Verileri
(Milyon $)
|
Yıl
|
İhracat
|
İthalat
|
Hacim
|
Denge
|
|
2009
|
46,8
|
141,7
|
188,5
|
-94,9
|
|
2010
|
74,5
|
177,4
|
251,9
|
-102,9
|
|
2011
|
113,2
|
314,5
|
427,7
|
-201,3
|
|
2012
|
89,8
|
202,5
|
292,3
|
-112,7
|
|
2013
|
87,7
|
219,8
|
307,5
|
-132,1
|
Kaynak: TUİK
- Ürünler Bazında İzmir’in Ukrayna’ya İhracatı (2013)
|
GTIP
|
Fasıl
|
Tutar (Milyon $)
|
|
71
|
Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar,
kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası, metal paralar
|
15,3
|
|
84
|
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar
ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları
|
10,1
|
|
12
|
Yağlı tohum ve meyvalar; muhtelif
tane, tohum ve meyvalar;sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler; saman ve kaba
yem
|
7,9
|
|
8
|
Yenilen meyvalar ve yenilen sert
kabuklu meyvalar; turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları
|
6,6
|
|
39
|
Plastikler ve mamulleri
|
6,6
|
|
24
|
Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş
maddeler
|
6,4
|
|
38
|
Muhtelif kimyasal maddeler (biodizel,
yangın söndürme maddeleri, dezenfektanlar, haşarat öldürücüler, vb.)
|
6,2
|
Kaynak: TUİK
7.
Ürünler Bazında İzmir’in Ukrayna’dan İthalatı (2013)
|
GTIP
|
Fasıl
|
Tutar (Milyon $)
|
|
72
|
Demir ve çelik
|
71,4
|
|
23
|
Gıda sanayiinin kalıntı ve
döküntüleri; hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler
|
26,2
|
|
15
|
Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı
yağlar; yemeklik katı yağlar; hayvansal ve bitkisel mumlar
|
23,2
|
|
31
|
Gübreler
|
13,4
|
|
10
|
Hububat
|
10,1
|
|
12
|
Yağlı tohum ve meyvalar; muhtelif
tane, tohum ve meyvalar;sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler; saman ve kaba
yem
|
8
|
|
27
|
Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve
bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli maddeler; mineral
mumlar
|
6,2
|
Kaynak: TUİK
E.
Ukrayna İle İlgili Bilinmesi Gereken Diğer Bilgiler
- Sanayi
Doğal kaynaklarının zengin oluşu ve Sovyet dönemindeki planlama Ukrayna'yı
sanayi sektöründe, her ne kadar eski ve enerji yoğun teknolojiye sahip olsa da,
belirli bir gelişmişlik düzeyine getirmiştir. Ülkenin gelişmiş demir ve çelik
sanayi eski SSCB'nin dökme demir üretiminin %50'sini, çelik üretiminin %40'ını
ve çelik boru üretiminin %25'ini karşılamaktaydı. Yine mineral gübre üretiminin
%21'ini karşılayan, bunun yanında özellikle lastik, plastik ve gübre üretiminde
deneyimli bir kimya sanayi tecrübesine sahip idi. Sovyetler Birliği döneminde
Ukrayna'da, ağır sanayi ve savunma sanayi ön planda yer almış, ancak bağımsızlıkla
birlikte merkezi otorite dağılmış ve piyasa mekanizmasının geliştirilmesinde
güçlüklerle karşılaşılmıştır. 1993'ten itibaren Ukrayna sanayisi yapısal
değişiklikler yaşamıştır. Temel sanayi olarak adlandırılan enerji sektörü ve
çelik sanayi üretiminin genel sanayi üretimi içindeki payı artarken, imalat
sanayi olarak adlandırılan makina yapımı ve hafif sanayi üretiminin payı
azalmıştır.
Ukrayna sanayisi içindeki diğer önemli sektörler makina imalatı, gıda,
demir-çelik, metalürji, kimyasallar, uçak ve gemi inşa sanayisidir. Makina
üretimi ve kimyasallar alanlarındaki en büyük sorun, eski teknolojilerin
kullanılıyor olması ve ithal edilen mallarla rekabet edilememesidir. Bu nedenle
üretim istenen seviyeye ulaşamamaktadır. Fakat özelleştirme süreciyle birlikte
bu alanlarda bir canlanma gözlenmektedir. Buna karşın özelleştirilen alanlara
yeni yatırımlar yapılması yerine genelde mevcutla devam edilmesi
benimsenmektedir.
2011 yılında imalat sanayi içinde % 17,9 artışla en hızlı büyüyen alt grup
olan makina imalatı 2012 yılında % 3,3 oranında düşüş göstermiştir. 2011 yılında % 14,4 artışla makina imalatını
izleyen kimya ve petrokimya sanayinde de 2012 yılında % 3,8’lik bir azalma yaşanmıştır. 2011 yılında bir önceki yıla kıyasla % 8,2
oranında artış gösteren işleme sanayindeki düşüş ise % 2 seviyesinde olmuştur.
2012 yılında imalat sanayinin bir çok dalında düşüşlerin
gözlenmesine rağmen tekstil ve örme sanayi ile selüloz, kağıt ve matbaacılık alt gruplarında sırasıyla % 4,9 ve % 4,8 oranında büyüme
kaydedilmiştir.
Ukrayna sanayisi enerjiye oldukça bağımlıdır. Ancak, enerji girdilerinin
fiyatları gelişmiş ülkelere göre nispeten daha ucuzdur. Elektriğin kilovatsaat
ücreti 0,7477 – 0,9467 Grivna, soğuk suyun metreküpü 6,02 Grivna
ve doğalgazın 1000 metreküpü ise 4.687 Grivna seviyesindedir. Anılan fiyatlara
%20 KDV ve olabilecek diğer bazı masraflar dahildir. Söz konusu fiyatlar
evlerde kullanımda çok daha ucuzdur. Evlerde elektriğin kilovatsaati 0,2154 -
0,9576 Grivna, soğuk suyun metreküpü 3,18 Grivna, sıcak suyun mtreküpü 16,24
Grivna ve doğalgazın 1000 metreküp fiyatı 0,7454 - 2,9541 Grivna’dır.
- Ulaşım
Ukrayna’da ulaştırma sektörünü; eskimiş demiryolu taşıtları, kalitesiz
karayolları, kapasiteyi karşılamak hususunda yetersiz deniz ve hava limanları
ile özetlemek mümkündür.
Ukrayna’nın 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası’nda Polonya ile birlikte ev
sahibi ülke olması, ülkenin eski olan ulaştırma altyapısının yenilemesini
zorunlu kılmıştır. Ancak, Ukrayna’nın şampiyonaya ev sahipliği yapacağının
belli olmasından itibaren projeler gerekli hız ve etkinlikte
gerçekleştirilememiştir. Son olarak da ekonomik krizin etkilerini göstermesiyle
birlikte, diğer altyapı projelerine olduğu gibi, ulaştırma altyapısının
yenilenmesiyle ilgili projelere de kaynak aktarımı oldukça azalmıştır. Buna
karşın şampiyonaya kısa süre kala şampiyonaya ilişkin altyapı tamamlanmış ve
şampiyona sorunsuz atlatılmıştır.
Ukrayna 21.644
km'lik bir demiryolu
ağına sahip olmasına rağmen bu alanda modernizasyona ihtiyaç duyulmaktadır.
Demiryolu ağının 10.067
km'lik bölümü
elektriklidir. Demiryolu ulaşımı uzun mesafeli yolcu ve yük taşımacılığı için
en ucuz yol olmasına rağmen bağımsızlık sonrasında sistemin etkinliğinde bir
düşüş olmuştur.
- Haberleşme
1 Ocak 2013 tarihi itibariyle Ukrayna’daki cep telefonu abone sayısı 59,3
milyon’dur. Ukrayna Ulusal telefon şirketi “Ukrtelekom” pazarın % 80’inden
fazlasına hizmet vermektedir. 2005 yılı Ocak ayında Turkcell firması Ukrayna’da
GSM lisansına sahip DCC firmasının % 51 hissesini 50 milyon dolara satın alarak
hızla büyüyen Ukrayna cep telefonu sektörüne girmiştir. Turkcell’in cep
telefonu hattı 2004 yılında “Life” markası ile Ukrayna’nın belli başlı
şehirlerinde hizmete girmiştir. Ukrayna pazarındaki 3. büyük firma olan Life’ın
pazar payı %19’i aşmış olup, 2012 yılı itibariyle 11 milyon aboneye sahiptir.
- Bankacılık
Ukrayna’da Bankalar Kanunu 1991 yılında
kabul edilmiştir. Ülkede iki kademeli bir bankacılık sistemi mevcuttur. Bir
tarafta Ukrayna Milli Bankası, diğer tarafta ise devletin sahip olduğu
Export-Import Bank ve Oschadny Bankası ile diğer özel bankalar yer almaktadır.
Bankacılık sistemi 1 Ocak 1998 tarihinde uluslararası muhasebe sistemine geçmiş
bulunmaktadır. 01.01.2013 itibariyle, kayıtlı olarak faaliyet gösteren 176
banka bulunmakta olup, bunların 175’si
Ukrayna Milli Bankası’nın verdiği lisansa sahiptir. İlk 5 banka sektördeki
toplam varlıkların %35’inden fazlasına sahip bulunmaktadır. Bankaların 53
tanesi yabancı sermayeli, 22 tanesi ise %100 yabancı sermayelidir.
Geçmiş yıllarda Ukrayna’da bir Türk
bankasının bulunmamasının yarattığı sıkıntılar ihracatçılarımızca muhtelif
vesilelerle dile getirilmiştir. Bununla birlikte, Türkiye Ekonomi Bankası (TEB)
ile Ukrsibbank arasında yapılan anlaşma neticesinde, Nisan 2006 tarihinde
TEB'de Ukrayna masası, Ukrsibbank'ta ise Türkiye masası kurularak faaliyete
geçmiştir. Daha sonra, 2007 yılı Şubat ayında Altınbaş Holding'e ait Creditwest
ve Fiba Holding’e ait Credit Europe bankaları gerekli izin işlemlerini
tamamlayarak faaliyete başlamışlardır.
- Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları
Ukrayna’ya yapılan yabancı yatırımlar
kümülatif olarak 31 Aralık 2012 tarihi itibariyle 54,5 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır. Yabancıların yatırım
yaptıkları sektörler arasında metalürji, finans, araç ve araç yan sanayi
ticareti ve imalatı, inşaat, gıda, finans, ticari kiralama, emlak hizmetleri
yer almaktadır.
Yatırımcı ülkeler arasında, 17,3 milyar
dolarla Güney Kıbrıs (off shore hesaplar yoluyla) ilk sırada yer almaktadır. G.
Kıbrıs’ı, Almanya (6,3 milyar dolar), Hollanda (5,2 milyar dolar), Rusya
Federasyonu (3,8 milyar dolar), Avusturya (3,4 milyar dolar) ve İngiltere (2,5
milyar dolar) izlemektedir. Rusya Federasyonu’nun özellikle enerji dağıtımı,
petrol, bankacılık, iletişim gibi stratejik sektörlere yatırım yaptığı gözlenmektedir.
Hollanda tarafından yapılan yatırımların önemli bir kısmı ise Hollanda
vasıtasıyla başka ülke firmalarınca yapılan yatırımlardır.
Türkiye’nin Ukrayna’daki yatırımları
31.12.2012 tarihi itibariyle 189,4
milyon ABD Doları düzeyine ulaşmıştır. Ancak, Türk sermayesinin başka
ülkeler yoluyla Ukrayna’ya girmesi nedeniyle fiiliyatta gerçekleşen yatırım
miktarı kayıtların oldukça üzerindedir. Örneğin Astelit (Life) ve Credit Europe
Hollanda üzerinden gelen yatırımlardır.
Ukrayna’nın diğer ülkelere yaptığı
doğrudan yabancı yatırımları 6,5 milyar
Dolar seviyesindedir. Ukrayna’nın en çok doğrudan yatırım yaptığı ülkeler
ise, sırasıyla, Güney Kıbrıs (bütün doğrudan yatırımın %89’nı), Rusya
Federasyonu, Letonya, Polonya, Gürcistan, Virgin Adaları, Kazakistan’dır.
Ukrayna ve Güney Kıbrıs arasındaki sermaye akışı vergi kaçırma ve kara para
aklama faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır.
- Türkiye'nin Ukrayna'daki Doğrudan Yatırımları (31.12.2012 İtibariyle)
Ukrayna’daki firmalarımızın tamamına yakını KOBİ niteliğinde olup,
ağırlıklı olarak gıda ve içecek, temizlik malzemeleri, hazır giyim, orman
ürünleri, maden ve metal, inşaat ve inşaat malzemeleri alanında faaliyet
göstermektedir.
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre, 31 Aralık 2012 tarihi
itibariyle Ukrayna’daki Türk yatırımlarının tutarı 189,4 milyon ABD Dolarıdır.
Türk Müteahhitlik firmaları Ukrayna’da
şimdiye kadar 4 milyar dolar
değerinde 151proje üstlenmişlerdir.
Efes Pilsen Bira Grubu 2001 yılının Şubat ayında, Ukrayna’nın Odesa
şehrinde bulunan Chernomor Bira Fabrikası’nın %51 hissesini alarak bu fabrika
ile ortak yatırım gerçekleştirmiştir. Önümüzdeki dönemde, Anadolu Efes
tarafından önemli yatırımlar yapılması beklenmektedir.
Beta Temizlik Malzemeleri Dnipropetrovsk şehrinde Olvia Beta firması ile
ortak yatırım gerçekleştirerek sabun, deterjan, temizlik ürünleri, hijyenik ped
üretimi yapmaya başlamıştır. Ancak, 2004 yılında bu tesisi Procter and Gamble
firmasına satılmıştır.
Turkcell 2003 yılı sonlarına doğru DCC isimli Ukrayna firmasının %51’ini
50 milyon ABD Dolarına satın alarak Ukrayna cep telefonu pazarına girmiş
bulunmaktadır. 2004 yılı sonlarına doğru Turkcell ‘Life’ markasıyla Ukrayna’da
GSM operatörü olarak hizmet vermeye başlamıştır. 2011 yılı sonu itibariyle Life
abone sayısı 9,7 milyon olup, pazarın %12,9’unu elinde bulundurmaktadır.
Şişecam firmasının da Harkov’da bir şişe fabrikasını satın aldığı ve 2011
yılının ilk yarısında buradaki organizasyonunu tamamladığı bilinmektedir.
Anılan fabrikada üretimini arttırarak sürdüren firmamızın Ukrayna'nın farklı
bölgelerinde de fabrika satın almayı planladığı bilinmektedir.
Doğuş İnşaat, Kiev’e bir köprünün (Dnipro nehri üzerinde) inşası projesini
üstlenmiş, ENKA İnşaat ise Donetsk şehrinde 400 milyon Dolar değerinde
“Shakhtar Donetsk Stadyumu” projesini gerçekleştirmiş olup, projenin açılışı
2009 Ağustos ayında yapılmıştır.
Ülker Ukrayna, Ukrayna’nın başkenti Kiev de 2002 yılından bu yana
KBF (Kiev Biskuvi Fabrikası) adı altında faaliyet göstermektedir. Bisküvi –
kraker – kek ve çikolata kaplamalı ürünler üzerine toplam 9 üretim tesisi ile
200’e yakın ürün çeşidinin üretimini ve satışını yapmaktadır.
Boydak Dış Ticaret A.Ş., 2011 yılının Şubat ayında Polonya menşeli mobilya
grubu FORTE’nin Donetsk’te bulunan fabrikasını satın alarak Ukrayna’da kanepe,
yatak ve sandıklı baza üretimine başlamıştır.
Ukrayna'daki Türk inşaat firmalarının faaliyetleri,
Ukrayna'nın içinde bulunduğu sermaye yetersizliği nedeniyle istenilen düzeyin
gerisinde kalmaktadır. Ukraynalı işverenlerin ödemeleri bazen geciktirmesi
müteaahhit firmalarımız ile sorunlar yaşanmasına sebep olmaktadır.
Ukrayna’da Türk firmaları tarafından üstlenilen belli
başlı projeler arasında; köprü inşaatı (Doğuş Grubu), stadyum inşaatı (ENKA),
yol inşaatı (Gülsan ile Onur) ile çeşitli otel, iş merkezi ve konut inşaatları
yer almaktadır.
- Gümrük Vergileri
İthalat işlemleri sırasında alınan vergiler; gümrük değeri üzerinden veya
ölçü birimi (kg,adet,çift vb.) üzerinden alınan Gümrük Vergisi, Özel Tüketim
Vergisi (sadece özel tüketim vergisine tabi olan mallar için), eşyanın gümrüklü
ithal maliyeti üzerinden alınan Katma Değer Vergisi ve gümrük işlemleri için
alınan ücretlerdir.
Tüketim vergisi alkol ve alkollü içecekler, tütün mamulleri, otomobiller
ve petrol mamulleri ithalatında uygulanmaktadır. Ukrayna gümrük tarife cetveli
yaklaşık 11.000 kalemden
oluşmaktadır. Gümrük vergilerinin büyük kısmı ad valorem olarak uygulanmakta,
bununla birlikte 1.655 tarife
pozisyonu için özel ve birleşik tarifeler uygulanmaktadır. Bu özel tarifelerin
yaklaşık olarak üçte biri Ukrayna’da üretilmekte olan tarımsal ürünlerin
ithalatında uygulanmaktadır. Hububat, kümes hayvanları, şeker ve bir kısım
sebzeler bu şekilde korunmakta olan ürünlerden bazılarıdır.
Ukrayna Parlamentosu tarafından Dünya Ticaret Örgütü’ne katılım yolundaki
yükümlülükler çerçevesinde pek çok üründeki gümrük vergisi oranı düşürülmüştür.
Yapılan bu çalışma sonrasında, hali hazırda, tüm ürünler için uygulanan
ortalama gümrük vergisi oranı % 4,86’dır.
Tarım ürünlerinde ortalama % 8,73
oranında, sanayi ürünlerinde ise % 3,69
oranında gümrük vergisi uygulanmaktadır. Katma değer vergisi oranı %20’dir.
Malın Gümrüklenmiş Değeri = Malın değeri + Tüketim Vergisine Tabi ise
Tüketim Vergisi + Gümrük Vergisi + Bu Toplam üzerinden %20 KDV.
- Çeşitli Vergiler ve Harçlar
2011 yılında yürürlüğe giren yeni vergi yasası çerçevesinde, kurumlar vergisi oranı % 23’e indirilmiş
olup, 1 Ocak 2012 tarihi itibariyle % 21 ve kademeli olarak 2014 yılında %
16’ya indirilecektir. Aynı yasa kapsamında, hali hazırda %20 oranında uygulanan
KDV oranı ise 2014 yılında %17 seviyesine çekilecektir. Yeni yasa yabancıların
iki misli ödemesi gereken vergi sistemini değiştirerek Ukraynalılar ile
yabancıların aynı vergiyi ödemeleri koşulunu getirmiştir.
Yabancı yatırımcının Ukrayna’da elde ettiği ve vergisini ödediği kazancını
ülkesine transfer etmek istemesi halinde, söz konusu kişinin ülkesi ile Ukrayna
hükümeti arasındaki mevcut anlaşmada belirtilen hükümlere bağlı olarak, % 0-15
arasında değişen oranlarda stopaj vergisi tahsil edilmektedir.
- Vize Rejimi
Türkiye ile Ukrayna arasında 22 Aralık
2011 tarihinde Ankara’da imzalanan ve 1 Ağustos 2012 tarihinde yürürlüğe giren anlaşma
uyarınca, her iki devletin her iki devletin vatandaşlarına yönelik vize
muafiyeti getirilmiştir.
- İki Ülke Arasında Ticarette Yaşanan Sorunlar
Türkiye ile Ukrayna arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerde yaşanan
sorunların temelinde de çoğunlukla Ukrayna’nın planlı ekonomiden pazar
ekonomisine geçiş sürecinde yaşamakta olduğu sıkıntılar ve dolayısıyla da
ülkedeki yatırım ortamının küresel ekonominin değişen şartlarına ve
ihtiyaçlarına karşılık verememesi yatmaktadır. Çeşitli uluslararası ekonomik
araştırma kuruluşlarınca yapılan çalışmalarda Ukrayna “iş yapmanın kolaylığı”
açısından oldukça gerilerde yer almaktadır.
Firmalarımızın Ukrayna’ya ihracatta
karşılaştıkları en önemli sorunlardan biri standardizasyon konusudur. Bilindiği
üzere, “Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ve Ukrayna Devlet Standardizasyon,
Metroloji ve Belgelendirme Kuruluşu Arasında İşbirliği Anlaşması” ile “Türk
Standartları Enstitüsü ve Ukrayna Devlet Standardizasyon, Metroloji ve
Belgelendirme Kuruluşu Arasında Belgelendirme Çalışması Sonuçlarının Karşılıklı
Tanınması Alanında İşbirliği Anlaşması” imzalanmıştır. Bu anlaşmaların
hükümleri uyarınca, uzman heyetlerin karşılıklı olarak gönderilmesi ve her iki
tarafın belgelendirme kuruluşlarının ve deney laboratuvarlarının karşılıklı
olarak akredite edilmesi gerekmektedir. Ancak, bugüne kadar bu iki kuruluş
arasında sadece porselen ve seramikten sofra ve mutfak eşyası için akreditasyon
sağlanmış bulunmaktadır. Bunun dışında kalan ve ithalatında zorunlu standart
uygulaması getirilen diğer tüm mallar için Ukrayna’da faaliyette bulunan Türk
ya da Ukraynalı firmalarca ithalatta her seferinde standart belgesi alınmak
mecburiyetinde kalmaktadırlar. Bu durum hem zaman kaybına hem de maddi külfete
neden olmaktadır. Anılan sorunların çözümüne yönelik çalışmalar halen devam
etmektedir.
Ukrayna devletinin ihracatçılara KDV iadesi yapması hususunda birtakım
güçlükler yaratması, direkt olarak KDV alacağı olan ya da bu firmalarla iş
yapan Türk firmalarının sıkıntıya girmesine neden olmaktadır. KDV alacaklarının
tahsili oldukça güç bir süreç olup, bu konuda da keyfi bir takım uygulamalar
bulunmaktadır. Firmalar tarafından KDV alacakları ile ilgili kullanılan yol
bankalar veya aracı kuruluşlara belli bir iskonto karşılığında bu alacakların
devredilmesidir. 2010 yılı sonunda
ortaya konan bir diğer yol da KDV alacakları karşılığında çıkarılan devlet
tahvilleri olmuştur, ancak bunların henüz hiçbirinin vadesi gelmediğinden ötürü
vadesinde ödeme olup olamayacağı bilinmemektedir. Bir diğer keyfi uygulama
örneği ise, ilgili vergi dairelerinin KDV formlarını teslim almaktan imtina
etmeleri oluşturmaktadır. Buna benzer daha farklı başka yöntemler de olduğu
alınan duyumlar arasındadır.
Ukrayna’da vergi ve dış ticaret mevzuatında çok sık değişiklik yapılması,
firmalarımızın ticari işlemlerinde belirsizlik yaratmakta ve finansman
açısından sıkıntı yaşamasına neden olmaktadır.
Ukrayna’da özellikle gıda sanayii sektöründe faaliyette bulunan küçük ve
orta ölçekli imalatçı firmalarımız, yerel yönetimler ile Sağlık Bakanlığı’nın
alışılmışın dışında sıklıkla yaptıkları denetimler nedeniyle zaman zaman çalışmalarını
durdurma noktasına gelmektedirler.
Ukrayna’nın bazı tarım ve hayvancılık ürünleri ile madenler ve kimyasal
maddelerde uyguladığı asgari ihraç fiyatı ve ön izinler, bu ülkeden ucuz
hammadde temin etmeye çalışan firmalarımızın ithal maliyetlerinin artmasına
sebep olmaktadır.
Müteahhitlik
firmalarımızın ihtiyaç duydukları personeli Türkiye’den veya diğer bir ülkeden
getirmek istemesi durumunda, vize, ikamet ve çalışma izni konularında yaratılan
bürokratik güçlükler firmalarımızın çalışmalarını güçleştirebilmektedir.
Ukrayna’da vergi toplama konusundaki sorunlar
nedeniyle, bozulan kamu maliyesinin düzeltilmesi yönünde, özellikle gümrük
gelirlerinde artış hedeflendiği bilinmektedir. Bunun bir sonucu olarak,
Ukrayna’nın hali hazırda uzun süredir uygulamakta olduğu ithalatta minimum
fiyat / referans fiyat uygulamasının kapsamı 2008 yılı başından itibaren
genişletilmiştir. Anılan fiyatlar resmi olarak ilan edilmemekte ve çeşitli
gümrük kapılarında farklı şekillerde uygulanabilmektedir. Yine küresel kriz ile
mücadele amacıyla devlet gelirlerini arttırmaya dayalı olarak zaman zaman keyfi
bir takım uygulamalar ile karşılaşılmaktadır. Ayrıca, Parlamento tarafından dış
ticarete yönelik olarak sıklıkla çelişkili kararlar alınmaktadır. Ukrayna’da
2010 yılında yeni göreve başlayan hükümet döneminde bir çok kurumda yapılan
atamalar sonrasında özellikle gümrüklerde önemli sıkıntılar yaşanmasına neden
olunmuştur. Bu sıkıntıların başında ise ithal sırasında hiçbir haklı nedeni
olmadan ürünlere farklı kodlar üzerinden gümrükleme yapılmaya çalışılması
gelmektedir. Aynı şekilde keyfi olarak belirlenen referans fiyat uygulamaları
daha da içinden çıkılmaz bir şekilde firmalara dayatılmak istenmektedir. Bu
konuda ilk başta son derece yüksek birim fiyatlarda ısrar edilmekte uzun
uğraşılar sonrasında bir miktar birim fiyatlarda düşüş yapılmaktadır. Referans
fiyat uygulamaları konusu ilgili makamlar nezdinde müteaddit defalar gündeme
getirilmiş olmasına rağmen henüz herhangi bir çözüm elde edilememiştir. Bu konu
salt ülkemiz firmalarının karşılaştıkları bir sorun olmayıp diğer ülkeler de
aynı sorunla karşı karşıyadırlar.
Bavul ticareti konusundaki Ukrayna Kanunu hala yürürlüktedir. Bununla
birlikte. Ukrayna’nın DTÖ üyeliği kapsamındaki çalışmaları ve gümrüklerde
kaçakçılığın önlenmesine yönelik çabalar dikkate alındığında, bavul ticaretinin
zamanla ortadan kalkarak tümüyle resmi ticarete dönüşeceği düşünülmektedir.
Gerek fuarlar gerek diğer temaslar esnasında ihracatçı firmalarımızın
büyük çoğunluğu, resmi çalışmak istemelerine rağmen Ukrayna’daki alıcıların
resmi yolu tercih etmemesi nedeniyle bavul ticareti ile mal gönderdiklerini
belirtmektedirler. İhracatçılarımız, ithalatçı Ukrayna firmalarına sadece resmi
yolla mal satma konusunda ısrar etmeleri halinde ithalatçıların resmi
çalışmayan diğer ülkelere yöneleceklerini ve pazar paylarını kaybedeceklerini;
ancak, Ukrayna’ya ihracat yapan (özellikle tekstil ürünleri) bütün ülkelerin
resmi çalışması halinde kendilerinin de resmi yolla mal satışı konusunda
zorlanmayacaklarını ifade etmektedirler. Bu noktadan hareketle,
ihracatçılarımızın Ukrayna’daki değişen koşulları ve Ukrayna’nın DTÖ’ye üye
olmasını da dikkate alarak, Ukrayna piyasasındaki konumlarını ve pazarlama
stratejilerini gözden geçirmeleri ve dağıtım ağlarını güçlendirme yönünde
çalışma yapmalarında yarar görülmektedir. Esasen, Rusya Federasyonu’nda bavul
ticaretine ilişkin meydana gelen gelişmeler ihracatçılarımız tarafından
dikkatle izlenmiş ve Ukrayna için de bu durumun yaşanabilme ihtimali
ihracatçılarımızın gündemine girmiştir. Diğer taraftan, salt güvene dayalı
olarak bir çok firmamız tarafından sözleşme yapılmadan ticari işlemlere
giriştikleri ve birkaç denemeden sonra muhtelif sıkıntılarla karşılaştıkları
bilinen bir gerçektir. Herhangi bir uyuşmazlık durumunda hukuki yollar dışında
yapılacak fazlaca bir şey bulunmamaktadır. Hukuki yolların da iyi bir Ukraynalı
avukat tarafından takip edilmesi Müşavirliğimizce önerilen yoldur. Ancak, arada
bir sözleşme olmaması durumunda hukuki açıdan firmalarımızın talep edebilecekleri
bir hakları da pek bulunmamaktadır. Bu hususa dikkat edilmesi ileride
doğabilecek sorunları bertaraf etmek açısından önemlidir.
Türkiye’den BDT
ülkelerine gidecek malların büyük bir bölümü Ukrayna limanlarına deniz yolu ile
getirildikten sonra demiryolu veya konteynerler ile taşınmaktadır. Ukrayna’dan
transit geçen konteynerlere çok detaylı inceleme yapılmakta ve gümrükleme
işlemlerinde sorun çıkabilmektedir. Bu sorunlar çoğunlukla ihracatçı firmaların
önceden tespit edilen belgeleri doğru bir şekilde temin etmemesi nedeniyle
yaşanmakta ve bu nedenle transit geçişlerde gecikmeler oluşmaktadır. Diğer
taraftan, Ukrayna Gümrüklerinde belli ülkeler ve taşıma şirketleri daha önceden
yapmış oldukları usulsüzlükler nedeniyle detaylı aramaya tabii tutulabilmektedirler.
Ülkemizden yapılan bir takım taşımalarda tespit olunan usulsüzlükler nedeniyle
Ukrayna makamlarınca ülkemiz kaynaklı araçlarda inceleme süresi uzun
olabilmektedir. Yine bir takım nakliye firmalarımız da Ukrayna makamlarınca
özel takibe alınmış olup, bu firmalarca yapılan taşımalarda uzun bekleme
süreleri kaçınılmaz olmaktadır. Ukrayna makamları söz konusu önincelemeyi
Ukrayna’nın güvenliği ile ilişkilendirdiklerinden dolayı tarafımızdan fazlaca
müdahale imkanı bulunmamaktadır.
- Ekonomi Bakanlığı Tarafından 2014 Yılında Desteklenecek Yurtdışı Bireysel Fuarlar
|
FUAR ADI
|
BAŞLANGIÇ
|
BİTİŞ
|
KONU
|
ŞEHİR
|
|
PRIMUS: Interfarba
|
21.01.2014
|
24.01.2014
|
Plastik/Plastik Hammadde(Boya ve vernik)
|
Kiev
|
|
Primus: WoodProcessing/Primus: Furniture Industry
|
21.01.2014
|
23.01.2014
|
İşleme makinaları behçe ve tarım aletleri bahçe
mobilyaları
|
Kiev
|
|
Leather & Shoes
|
21.01.2014
|
24.01.2014
|
Ayakkabı ve Ayakkabı Yan Sanayi
|
Kiev
|
|
PRIMUS: Windows, Doors & Profiles -
Internationale Fachmesse für Fenster, Türen und Profile
|
21.01.2014
|
23.01.2014
|
Yapı Teknolojileri Ve Makineleri, İç Dizayn
|
Kiev
|
|
Grain Tech Expo 2014
|
11.02.2014
|
13.02.2014
|
Tarım
|
Kiev
|
|
ConMac UKRAINE 2014 (KIEVBUILD)
|
20.02.2014
|
22.02.2014
|
İş Makineleri
|
Kiev
|
|
Techno Stone 2014 (KIEVBUILD)
|
20.02.2014
|
22.02.2014
|
Doğalgaz
|
Kiev
|
|
KievBuild (Building Week Ukraine)International
Building and Interior Construction Exhibition
|
04.03.2014
|
06.03.2014
|
Yapı Teknolojileri ve Makineleri, İç İnşaat
|
Kiev
|
|
Wintec Expo Ukraine
|
04.03.2014
|
06.03.2014
|
Yapı-İnşaat
|
Kiev
|
|
Kiev Interiors
|
04.03.2014
|
06.03.2014
|
İç Dekorasyon
|
Kiev
|
|
KIPS 2014
|
04.03.2014
|
06.03.2014
|
Güvenlik
|
Kiev
|
|
MTKT / FURNITURE TECNOLOGIES, COMPONENTS, TEXTILES
|
12.03.2014
|
15.03.2014
|
Mobilya Teknolojileri ve Ekipmanları
|
Kiev
|
|
INTERTEXTILES 2014
|
12.03.2014
|
14.03.2014
|
Tekstil
|
Kiev
|
|
PRIMUS: Interplastica
|
13.03.2014
|
16.03.2014
|
Plastik/Plastik Hammadde
|
Kiev
|
|
Baby Expo
|
18.03.2014
|
21.03.2014
|
Hazır Giyim
|
Kiev
|
|
INTERCHARM
|
17.04.2014
|
19.04.2014
|
Kozmetik
|
Kiev
|
|
Aqua Therm Kiev
|
13.05.2014
|
16.05.2014
|
Isıtma-Soğutma
|
Kiev
|
|
DESIGN LIVING TENDENCY
|
01.10.2014
|
04.10.2014
|
Ev Tekstili ve Mobilya
|
Kiev
|
|
World Food Ukraine
|
28.10.2014
|
30.10.2014
|
Gıda
|
Kiev
|
